Το ιστορικό του Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου

Ο ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αμπελώνα είναι ουσιαστικά ο μητροπολιτικός ναός της  πόλης του Αμπελώνα, θεμελιώθηκε το 1885 και εγκαινιάστηκε το 1906. Ο ναός έχει σταυροειδές σχήμα βυζαντινού ρυθμού, με τους κεντρικούς κίονες της εισόδου σε κορινθιακό ρυθμό. Ο ναός είναι δομημένος με λίθους σκαλισμένους από ειδικούς τεχνίτες της εποχής εκείνης καταγόμενους από την ‘Ήπειρο και συγκεκριμένα από το Επταχώρι της επαρχίας Κόνιτσας, τα δε αγκωνάρια του έχουν και άλλες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις, με σεβασμό όμως στη βυζαντινή τεχνοτροπία. Χρειάστηκαν 21 ολόκληρα χρόνια για να κτιστεί από διαλεχτή και σμιλευμένη πέτρα και σκληρό συμπαγές τούβλο, σε σταυροειδή – βυζαντινό ρυθμό με τρούλο. Την προσοχή ενός επισκέπτη προσελκύουν οι μεγάλες τετραγωνισμένες πέτρες που υπάρχουν περιμετρικά στα βάθη του Ναού, μέχρι το ύψος του δαπέδου, καθώς και τα ορθογώνια και καλά σφυρηλατημένα αγκωνάρια σε όλες τις γωνιές του. Εντύπωση επίσης προκαλούν τα μεγάλα και μικρά παράθυρα, κτισμένα με τούβλο και σφηνοειδείς πέτρες,

καθώς και οι κολώνες και τα κιονόκρανα της κεντρικής εισόδου και τα πελεκημένα τοποθετημένα μάρμαρα δεξιά και αριστερά, πάνω από τις εισόδους του Ναού. Στη νότια πλευρά υπάρχει ηλιακό ρολόι και άξιος προσοχής και μελέτης είναι ο μεγάλος και επιβλητικός τρούλος που στηρίζεται σε τέσσερις κολώνες καθώς και η σκεπή του, που αποτελείται από ημικυκλικές πλάκες τσίγκου, τοποθετημένες όπως τα λέπια του ψαριού, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται στεγανότητα χωρίς μεγάλο βάρος και όγκο. 

Ο Ναός κτίστηκε πάνω σε σχέδια που κατήρτισε ο Αμπελωνίτης πολιτικός μηχανικός Μπεκιάρης Βασίλειος. Εργολάβοι – αρχιμάστοροι ήταν οι αδερφοί Μπίζιου ενώ το τέμπλο επιμελήθηκε ο κ. Παπαδημητρίου, πολιτικός μηχανικός, ο οποίος μαζί με τους παραπάνω καταγόταν από χωριά της Δυτικής Μακεδονίας (Επταχώρι και Πεντάλοφος).  Στο κτίσιμο του Ναού εργάστηκαν πολλοί Αμπελωνίτες ως κτίστες και βοηθοί. Τα έξοδα για την ανέγερση της εκκλησίας συγκεντρώθηκαν από εράνους, από μικρές και μεγάλες προσφορές των κατοίκων της κωμόπολης αλλά και άλλων γύρω περιοχών.Το καμπαναριό που κατασκευάστηκε μετέπειτα θεωρήθηκε ότι είναι ασύμβατο με την τεχνοτροπία του ναού και κατεδαφίστηκε. Έτσι οι δύο καμπάνες φιλοξενούνταν προσωρινά σε πρόχειρη κατασκευή μέχρι που οι αδελφοί Γεώργιος Αρχοντής, Γαρυφαλλιά Αρχοντή και Ιωάννα Αρχοντή  προχώρησαν στη δωρεά του σημερινού καλαίσθητου καμπαναριού.Ευχόμαστε και προσευχόμαστε ο Θεός να ανταποδώσει εκαντοταπλάσσια στους δωρητές και να αναπαύσει τις ψυχές των όλων όσων προσέφεραν, από το μικρότερο έως το μεγαλύτερο για την ανέγερση του υπέροχου Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου.